Przygotowanie logopedy do pracy z dzieckiem z rozszczepem wargi i/lub podniebienia… • 173 postępowania logopedycznego. Kształcenie logopedów oraz prowadzenie diagnozy i terapii logopedycznej to dwa różne zagadnienia. Propozycja modelu kształcenia logopedów w zakresie diagnozy i terapii zaburzeń
Poniższy program terapii logopedycznej dotyczy pacjenta chorującego na Stwardnienie Rozsiane. Obserwowane u niego zaburzenia mowy mają charakter dyzartryczny, szczególnie dotyczy to cech prozodycznych mowy. Mowa jest lekko skandowana i wybuchowa, intonacja niestabilna, tempo jest zmienne, a wymowa spółgłosek szczególnie w wygłosie nie zawsze poprawna (jego mowa przypomina mowę „pijanego”). Pacjent ma również problemy z przełykaniem pokarmów płynnych, często zachłystuje się nimi i nadrzędnym postępowania terapeutycznego w przypadku opisywanego pacjenta jest nie tyle sama poprawa zrozumiałości jego mowy (ponieważ jak wynika z wywiadu i obserwacji jest on dobrze rozumiany przez otoczenie), co niedopuszczenie do pogorszenia się jej zrozumiałości poprzez kształtowanie wyrazistości wypowiedzi i poprawę wypowiedzi pacjenta od strony prozodycznej. Niezbędna jest w tym celu intensywna terapia w zakresie funkcji oddechowo - fonacyjno – artykulacyjnej mowy. Poprawa tych funkcji wpłynie pozytywnie na zrozumiałość spontanicznych wypowiedzi pacjenta, a ćwiczenia artykulatorów mają za zadanie utrzymać je jak najdłużej w dobrej sprawności i wpłynąć na poprawę funkcję połykania. Spotkania terapeutyczne z pacjentem powinny odbywać się co najmniej raz w tygodniu. Pacjent wyposażony w zestaw ćwiczeń do samodzielnej, codziennej pracy w domu powinien je systematycznie wykonywać. Należy stopniowo wprowadzać niewielką liczbę zadań by ułatwić pacjentowi poprawne ich opanowanie i zachęcić do wykonywania ćwiczeń w domu dokładnie według zaleceń terapeuty. W miarę upływu czasu i opanowania przez pacjenta ćwiczonych umiejętności - będzie on dysponował dużą bazą dobrze mu znanych i poprawnie wykonywanych przez siebie terapii:1. Usprawnianie układu oddechowo – fonacyjnego2. Rozwijanie i podtrzymywanie sprawności motorycznej narządów artykulacyjnych (zarówno ruchy izolowane jak i ruchy naprzemienne)3. Praca nad prozodyczną stroną wypowiedzi (z wykorzystaniem odpowiednio dobranego materiału językowego)4. Poprawa funkcji połykania napojów i pokarmów o zróżnicowanej konsystencji ( w celu zmniejszenia dolegliwości w trakcie spożywania pokarmów płynnych)Aby usprawnić układ oddechowo – fonacyjny pacjenta sporządzono zestaw ćwiczeń oddechowych i fonacyjnych. Oto niektóre z nich:• Ćwiczenie oddechu torem przeponowym w pozycji leżącej i stojącej z kontrolą ruchu brzucha i klatki piersiowej. W pierwszym etapie można połączyć to ćwiczenie ze słuchaniem muzyki relaksacyjnej (w pozycji leżącej), w drugim etapie z wypowiadaniem długo spółgłosek f lub s(w celu kontroli wydechu).• Ćwiczenia oddechowe połączone z ruchami rąk i tułowia (dla pogłębienia oddechu, zwiększenia pojemności płuc i uaktywnienia różnych ich partii).• Ćwiczenie oddechu torem przeponowymi stopniowe wydłużanie wydechu do 5, 10 sekund i dłużej. • Wypowiadanie na jednym wydechu głoski f lub s, później samogłoski a, e lub o tak, aby dźwięk był utrzymany na tym samym poziomie donośności.• Wypowiadanie na jednym wydechu powtarzalnych wyrażeń kilkuwyrazowych (np.: „siała baba mak, nie wiedziała jak, a dziad wiedział(...)”; „jedna wrona bez ogona, druga wrona bez ogona (...)”, „ta mama tam to mama Adama, a tamta mama to mama Tomka”).• Ćwiczenie kontroli siły wydechu z użyciem rekwizytów: „dmuchajki” (piłeczka ma utrzymać się na pewnej wysokości przez kilka sekund ), kartki papieru (kąt wychylenia kartki ma być taki sam przez cały czas dmuchania na nią) , świecy (płomień świecy ma przechylać się i „tańczyć” w podobny sposób przez kilka sekund, nie wolno zdmuchnąć płomienia ani dopuścić aby jego ruch ustał).• Ćwiczenie ekonomicznego zużywania powietrza podczas mówienia np. z wykorzystaniem głoski s – wymawianie głoski s z pauzami co 3 sekundy, tak aby w czasie pauz przerwać wydychanie powietrza. Następnie wymawianie spółgłoski s z około dziesięcioma przerwami.• Wykonanie powyższych ćwiczeń oddechowych z podparciem przeponowym (dla wydłużenia fazy wydechowej).• Przedłużone wymawianie samogłosek ustnych (jak najdłużej bez zmiany wysokości głosu).• Wymawianie tych samogłosek na różne sposoby: długo, krótko, cicho, głośno, wielokrotnie, staccato, legato.• Wymawianie samogłosek ustnych z miękkim nastawieniem, a następnie z miękkim nastawieniem z przerwami.• Wymawianie połączeń samogłosek – np. au z różną intonacją (jak pytanie, twierdzenie, zdziwienie, gniew czy zachwyt).• Wymawianie zdań typu „Ciocia dała Krysi misia” w różny sposób, aby brzmiało jak twierdzenie, pytanie, drwina, zachwyt lub gniew.• Mruczenie przez nos przedłużonej głoski m, a następnie łączenie przedłużonej głoski m z samogłoskami a, e, y, i, o, u w różnych wariantach (nagłos, śródgłos i wygłos). Następnym etapem tego ćwiczenia jest skrócenie długości głoski m a wydłużenie czasu emisji samogłosek.• Wymawianie krótkiego zdania szeptem, półgłosem, głosem pełnym aż do wykrzyknienia.• Czytanie krótkich tekstów szeptem i pełnym z ćwiczeniami oddechowo – fonacyjnymi stworzono listę propozycji usprawniających pracę narządów artykulacyjnych, które powinny być konsekwentnie wprowadzane na każdych zajęciach:Ćwiczenia warg:• Cmokanie, gwizdanie, parskanie.• Ściąganie warg do postaci „dzióbka” i rozciąganie ich w uśmiechu ze złączonymi wargami (ruch naprzemienny).• Uśmiech na przemian lewą i prawą stroną warg.• Przesuwanie warg ściągniętych w dzióbek na przemian raz w prawą raz w lewą stronę.• Nadymanie policzków i utrzymanie w nich powietrza przez kilka sekund.• Zakładanie wargi górnej na dolną i dolnej na górną.• Wymawianie samogłosek ustnych z wyraźnie przesadną artykulacją warg w takiej np. kolejności : a, i, o, e, u, y, a następnie w parach samogłosek o skrajnym układzie warg np.: a-i-a-i, a-u-a-u, i-u-i-u, e-o-e-o, języka:• Kląskanie.• Wysuwanie języka z jamy ustnej na przemian w prawo i w lewo do kącików warg oraz na przemian w górę i w dół za czerwień warg.• Ruchy czubka języka do wałka dziąsłowego i na dół jamy ustnej.• Ruchy grzbietu języka do wałka dziąsłowego i na dół.• Płynne dotykanie czubkiem języka do każdego zęba po kolei (przy szeroko opuszczonej żuchwie).• Wysuwanie płaskiego języka na kształcie „łopaty” z jamy ustnej i utrzymanie go nad dolnymi zębami.• Unoszenie brzegów języka – język w kształcie „nerki”.• Wysuwanie zwężonego języka w kształcie. „grotu” i utrzymanie go nad zębami dolnymi.• Zwężanie i rozszerzanie masy języka – wykonanie ruchu naprzemiennego grot – łopata (ruch powinien być płynny, przy otwartych szeroko ustach).• Wypychanie policzków językiem.• Masowanie językiem podniebienia.• Oblizywanie czubkiem języka wargi zębów.• Wykonywanie złożonych, skoordynowanych ruchów warg i języka jednocześnie np.: przy języku przyklejonym do podniebienia szeroko otwierać i zamykać usta; przy unoszeniu brzegu języka do wałka dziąsłowego opuszczać żuchwę, a przy opuszczaniu języka na dno jamy ustnej podnosić żuchwę aż do złączenia podniebienia miękkiego:• Przenoszenie skrawków papieru przy pomocy słomki.• Kasłanie, ziewanie z językiem wysuniętym na brodę.• Wymawianie sylab, logotomów oraz par wyrazów ze spółgłoskami zwartymi tylnojęzykowymi: ka, ko, ku, akka, okko, ukku, ekke, plik kartek, pstrąg królewski, park tych ćwiczeń jest: - zwiększenie możliwości kontroli zakresu ruchów w obrębie aparatu artykulacyjnego - poprawa koordynacji ruchów naprzemiennych - kształtowanie zdolności do dowolnych zmian tempa ruchów mownych - poprawa wyrazistości wymowy głosek w różnych kontekstach artykulacyjnychWraz z powyższymi ćwiczeniami oddychania, fonacji i artykulacji zastosowano różne działania zmierzające do poprawy funkcji połykania napojów i pokarmów o zróżnicowanej lodu przed jedzeniem i piciem powinno poprawić miejscową wrażliwość i podniesie napięcie mięśniowe okolic łuków podniebienno - językowych. W celu koordynacji ruchowej i wzmocnienia siły mięśniowej stref biorących udział w połykaniu proponuje się pacjentowi trening połykania wg B. Mackiewicza (pozwala to też na świadome prześledzenie ruchów wykonywanych w trakcie czynności połykania). W trakcie każdego spotkania terapeutycznego, jak również samodzielnej pracy pacjenta w domu powinny znaleźć się ćwiczenia prozodii mowy z wykorzystaniem odpowiednio dobranego materiału językowego. Oto kilka propozycji takich ćwiczeń:• Czytanie lub mówienie z pamięci krótkich tekstów w celu ćwiczenia wyrazistego wymawiania samogłosek (ciekawe teksty do takich ćwiczeń zamieszczone są w książce A. Walencik-Topiłko „Głos jako narzędzie”).• Czytanie krótkich tekstów w celu ćwiczenia wyrazistego wymawiania spółgłosek (szczególnie uwzględnić należy te dźwięki, które w spontanicznych wypowiedziach pacjenta bywają zamieniane lub opuszczane lub ich wymowa jest zbyt słabo zaznaczona).• Odczytywanie inscenizacyjne krótkich dialogów.• Kontrolowanie rytmu wypowiedzi przez czytanie rymowanek, wyliczanek (pacjent może powtarzać te teksty w domu czytając je dziecku).• Czytanie zdań z zaznaczonymi przez terapeutę wyrazami, na których należy postawić akcent. (wiele ciekawych przykładów tego typu zdań można znaleźć w książce Toczyska B. „Głośno i wyraźnie”).Celem powyższych ćwiczeń jest: - kontrola rytmu i tempa mówienia - kontrola prawidłowej intonacji i akcentuPrzygotowując powyższy program terapii starano się pamiętać o postępującym charakterze choroby podstawowej pacjenta i możliwości pojawienia się w związku z tym zmian: w nastroju, wydolności wysiłkowej, możliwościach oddechowych i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych co może spowodować konieczność dokonania zmian w postępowaniu terapeutycznym. Bibliografia:1. Mirecka U., Standard postępowania logopedycznego przypadku dyzartrii, 2008, [w:] Logopedia 37, PTL, Lublin2. Lewandowski A. Tarkowski Z., Dyzartria wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, 1989, Warszawa3. Walencik – Topiłko A., Głos jako narzędzie, 2012, Harmonia, Gdańsk4. Toczyska B., Głośno i wyraźnie, 2007, GWP, Gdańsk5. Mackiewicz B., Odwzorowywanie czynności pokarmowych w ruchach artykulacyjnych [w:] Logopedia 29, Lublin, 20096. Wiskirska – Woźnica B. i in. Rehabilitacja zaburzeń połykania [w:] Wprowadzenie do neurologopedii, red. A. Obrębowski, 2012, Termedia, PoznańPrzygotowała:LogopedaBeata Jacyniuk
W terapii logopedycznej rzadko stosuje się tylko jeden rodzaj metod. Wynika to z konieczności realizowania zasady kompleksowych. oddziaływań. Wybór metod – stosowanych w terapii logopedycznej – zawsze uwarunkowany jest rodzajem zaburzenia. Sposób pracy terapeutycznej musi być dostosowany do wieku i możliwości dziecka.
Lista szkoleń – kursy video. Analiza rysunku. Rysunek dziecka jako narzędzie diagnostyczne. Anatomia logopedy. Mięśnie języka, podniebienia i gardła. Ankyloglosja krok po kroku. Diagnoza wędzidełek jamy ustnej. Ankyloglosja praktycznie- stymulacja przed i po zabiegu. ĆWICZENIA/WARSZTATY/NAGRANIA – PREMIUM.
130. Pamięć a syntezowanie wyrazów z fonemów w wybranych programach edukacji wczesnoszkolnej na etapie przygotowującym do nauki czytania i pisania / Magdalena Harmacińska-Kowalewska. – Bibliogr. // Edukacja. – 2018, nr 4, s. 22-32. 131. Planowanie terapii logopedycznej dziecka z nosowaniem otwartym / Natalia Siudzińska. – Bibliogr.
Dla potrzeb praktyki logopedycznej: *językową sprawność społeczną (czyli umiejętność dostosowania wypowiedzi do poziomu i wieku odbiorcy) najogólniej można sprawdzić podając pacjentowi przykłady zachowań werbalnych w konkretnych sytuacjach z prośbą o wybór właściwego (np. czy w sytuacji rozmowy z małym dzieckiem, pytającym
Podstawowym celem terapii logopedycznej w przypadku dziecka z opóźnionym rozwojem mowy jest wyrównanie tego opóźnienia. Kolejnym etapem będzie praca nad rozwojem systemu językowego, zarówno w zakresie mowy biernej, jak i czynnej oraz usprawnianie funkcji poznawczych: 1.
5Pfm. 383 227 241 496 60 135 305 206 222
program terapii logopedycznej dziecka z rozszczepem podniebienia
